Ðề: Tản mạn về bộ sưu tập của anh em!
Bay trên tổ chim cúc cu - One Flew Over the Cuckoo's Nest
IMDB 8.9/10
Bay trên tổ chim cúc cu (tiếng Anh: One Flew Over the Cuckoo's Nest) là một bộ phim nổi tiếng của đạo diễn Miloš Forman được sản xuất năm 1975 dựa theo tiểu thuyết cùng tên của Ken Kesey. Bộ phim là câu chuyện về cuộc đấu tranh giữa khao khát tự do và nỗi sợ hãi của các bệnh nhân tại một trại điều dưỡng tâm thần. Đây là bộ phim thứ hai sau It Happened One Night (1934) giành được cả 5 giải Oscar chính (Big Five, gồm Phim, Đạo diễn, Kịch bản, Vai nam chính và Vai nữ chính).
Tựa đề
Tên phim (One Flew Over the Cuckoo's Nest) có nguồn gốc từ một bài đồng dao của trẻ em thổ dân Mỹ[1]:
Wire, briar, limber-lock
Three geese in a flock
One flew east, one flew west
And one flew over the cuckoo's nest.
Trong truyện Bay qua tổ chim cúc cu có miêu tả một đoạn "Tù trưởng" ("Chief") Bromden, người bệnh nhân gốc thổ dân, nhớ lại thời thơ ấu trong đó có nhắc đến bài đồng dao và câu And one flew over the cuckoo's nest. Chi tiết này không được đạo diễn Miloš Forman đưa vào phim vì vậy tên phim không có được ý nghĩa như ban đầu, tuy nhiên hoàn cảnh của các nhân vật trong đoạn trốn thoát cuối phim cũng phần nào giải nghĩa cho cái tên này.
Tóm tắt phim
Để trốn khỏi một trại giam, anh tù nhân láu cá Murphy đã giả điên để được vào trại tâm thần. Bất hạnh thay, ở đây anh còn nhận ra một hình thức tra tấn dã man hơn nhiều, đó là sự xâm phạm quyền làm người. Anh đã đấu tranh với mụ y tá trưởng độc ác vì những người bạn trong trại tâm thần ấy.
Hoàn toàn bình thường về tâm thần, nhưng một ngày nọ, Murphy (Jack Nicholson) bỗng nhiên xuất hiện trong một trại tâm thần với tư cách là một bệnh nhân. Anh chàng tù nhân ranh ma này đã phải giả điên để trốn khỏi công việc khổ sai ở trại giam. Đúng là “tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa”, chỉ đến khi đặt chân vào trại tâm thần, Murphy mới nhận ra rằng đây là một loại nhà tù còn khủng khiếp hơn nhiều so với cái nhà tù mà anh ta đã cố công trốn chạy.
Thoạt đầu, sự đối đầu của Murphy và y tá Rached (Louise Fletcher) là một trò vui đối với bệnh nhân trong trại tâm thần. Sau này, Murphy bằng sự ranh mãnh của mình đã tìm mọi cách để thay đổi tình hình và giết thời gian. Anh dạy các bệnh nhân tâm thần những thú vui vặt vãnh như chơi bài, vận động… Vô hình chung anh đã mang lại niềm vui sống cho các bệnh nhân ở đây, nhưng cùng với điều đó, anh trở thành cái gai trong mắt mụ y tá trưởng, người luôn bắt các bệnh nhân phải răm rắp tuân theo mọi mệnh lệnh của mình. Murphy với vai trò “thủ lĩnh” của các bệnh nhân tâm thần vẫn kiên quyết đấu tranh bảo vệ quyền làm người cho các “tù nhân bất đắc dĩ” trong trại tâm thần ấy.
Chính anh là sợi dây gắn kết những con người bị đẩy ra bên lề xã hội, chống lại những hành vi tra tấn bệnh nhân một cách vô nhân đạo của mụ y tá trưởng. Người bạn thân thiết nhất của Murphy trong “trại giam” là Tù Trưởng, một gã khổng lồ hiền lành và giàu lòng thương người. Cũng giống như người bạn của mình, Tù Trưởng muốn tìm mọi cách thoát ra khỏi nơi địa ngục trần gian ấy. Anh đã bê bồn nước đập vỡ tường, xé rào trong một đêm trăng và trốn thoát. Cảnh phim khép lại với nỗi khát khao tự do và để lại một nỗi ám ảnh nhức nhối trong lòng người xem về những số phận bị tước đoạt quyền làm người.
Với giá trị nhân văn sâu sắc, One Flew Over the Cuckoo’s Nest hoàn toàn xứng đáng với 5 giải Oscar mà bộ phim đã đoạt được.
Quá trình sản xuất
Trước khi bộ phim thực hiện đã có một vở kịch dựa theo tác phẩm của Kesey, tuy vậy các biên kịch Lawrence Hauben và Bo Goldman không dựa theo phiên bản đó mà viết lại hoàn toàn kịch bản cho phim. Người đã mua quyền chuyển thể cho phim là Kirk Douglas, diễn viên thủ vai McMurphy trong chuyển thể sân khấu, ông cũng hy vọng sẽ tiếp tục được vào vai McMurphy trong chuyển thể điện ảnh này. Kirk giao việc sản xuất cho con trai, Michael Douglas, và Michael cuối cùng lại quyết định loại bố ra khỏi vai diễn vì cho rằng ông quá già để vào vai McMurphy. Vượt qua nhiều nam diễn viên nổi tiếng như James Caan, Marlon Brando và Gene Hackman, Jack Nicholson đã được giao vai McMurphy. Vai diễn phản diện Y tá Ratched sau khi bị Anne Bancroft, Colleen Dewhurst, Geraldine Page, Ellen Burstyn, Jane Fonda, Angela Lansbury từ chối, đã được giao cho Louise Fletcher chỉ một tuần trước khi phim bấm máy tại Bệnh viện bang Oregon (Oregon State Hospital), Salem, Oregon.
Bảng phân vai
Diễn viên Vai
Jack Nicholson Randle Patrick McMurphy
Louise Fletcher Y tá Mildred "Big Nurse" Ratched
William Redfield Dale Harding
Dean R. Brooks Bác sĩ John Spivey
Scatman Crothers Orderly Turkle
Danny DeVito Martini
William Duell Jim Sefelt
Brad Dourif Billy Bibbit
Christopher Lloyd Max Taber
Will Sampson "Tù trưởng" Bromden
Vincent Schiavelli Frederickson
Nathan George Nhân viên Washington
Sydney Lassick Charlie Cheswick
Louisa Moritz Rose
Đánh giá
Ngay khi công chiếu năm 1975, Bay qua tổ chim cúc cu đã nhận được đánh giá khá tốt từ giới phê bình phim. Roger Ebert (người giành Giải Pulitzer cũng trong năm này) đã nhận xét tác phẩm có nhiều đoạn hay và sau này đưa Bay trên tổ chim cúc cu vào danh sách "Great Movies" (Phim hay) của ông. Các thành viên chấm giải Oscar còn đánh giá bộ phim cao hơn khi trao cho nó cả 5 giải Oscar quan trọng nhất (Big Five) gồm Phim (cho Michael Douglas và Saul Zaentz), Đạo diễn (cho Miloš Forman) , Kịch bản (cho Lawrence Hauben và Bo Goldman), Vai nam chính (cho Jack Nicholson) và Vai nữ chính (cho Louise Fletcher). Đây là bộ phim thứ hai sau It Happened One Night (1934) có được vinh dự này. Mãi đến năm 1991 Sự im lặng của bầy cừu mới lặp lại được thành tích của Bay trên tổ chim cúc cu.
Cho đến hiện nay bộ phim vẫn được đánh giá cao, nó được Viện phim Mỹ xếp thứ 33 trong Danh sách 100 phim Mỹ hay nhất. Nhân vật Y tá Ratched cũng được bình chọn đứng thứ 5 trong Danh sách 50 kẻ phản diện ấn tượng nhất. Bộ phim cũng liên tục đứng trong top 10 phim được bình chọn cao nhất của IMDb. Năm 1993 bộ phim đã được Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ lựa chọn để đưa vào bảo quản trong Danh sách phim quốc gia (National Film Registry) "vì có giá trị lớn về văn hóa, lịch sử và thẩm mỹ".
- Giá của tự do thật là đắt, các cuộc cách mạng đều phải có hy sinh và mất mát