Con robot có thể phản ứng khi được thực khách xoa đầu.
Không xa trung tâm Tokyo, chạy bàn tại một nhà hàng đông khách là một đội ngũ robot được thiết kế hình mèo. “Đồ bạn đặt đây rồi. Meow!”, giọng nói nhân tạo vang lên khi robot mang đồ ăn tới tận bàn. Tại nhà hàng này, bà Yasuko Tagawa nay đã 71 tuổi, cùng đồng nghiệp là Ranjit Dhami Khawas tới từ Nepal, là những người phục vụ bằng xương bằng thịt duy nhất đang làm việc.
Cảnh tượng này không còn mới tại đất nước Nhật Bản: nó đã diễn ra tại hơn 2.000 nhà hàng được vận hành bởi Skylark Holdings Co., chuỗi nhà hàng phục vụ tại bàn lớn nhất Nhật Bản.
Robot hình mèo đang chạy bàn tại nhà hàng Nhật Bản - Ảnh: Soichiro Koriyama/Bloomberg
Đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động trầm trọng và tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới, các doanh nghiệp trong lĩnh vực dịch vụ tại Nhật Bản đầu tư mạnh vào robot, nhằm phát triển trợ lý không cần giám sát chuyên môn, có thể làm việc cùng con người và làm những công việc không có ai làm.
Các robot dịch vụ này cũng giúp doanh nghiệp dễ dàng tuyển dụng lao động lớn tuổi hoặc người nước ngoài. Nước đi này giúp thị trường bù đắp sự thiếu hụt nhân lực, đồng thời ngành công nghệ lại có cơ hội hoàn thiện hệ thống tự động hỗ trợ con người trong công việc, có thể là vượt qua rào cản ngôn ngữ hay giảm bớt gánh nặng thể chất trong công việc.
" Nhờ có robot, công việc của tôi chẳng còn gì khó khăn ", Tagawa thổ lộ trong lúc lau bàn. Bà làm việc tối đa 20 giờ mỗi tuần tại nhà hàng Gusto của Skylark đặt tại Mita, đồng thời đảm nhận công việc đào tạo nhân viên mới. Tagawa đã làm việc ở đây được 6 năm, và bà cho biết máy móc đã hỗ trợ được khoảng một nửa công việc của bà. " Ở độ tuổi của tôi, việc di chuyển nhiều thực sự là một thử thách ", bà chia sẻ.
Tại nhà hàng, khách sẽ gọi đồ ăn qua tablet và robot sẽ đảm nhiệm vị trí chạy bàn. Khawas, một sinh viên chưa thạo tiếng Nhật cũng được robot hỗ trợ nhiều trong công việc. “ Thoạt đầu, nhìn đàn robot mèo khiến em ngạc nhiên lắm, nhưng quả thực chúng có ích ”, Khawas chia sẻ.
Yasuko Tagawa và con robot mèo - Ảnh: Photographer: Soichiro Koriyama/Bloomberg
Tình trạng thiếu hụt lao động tại Nhật Bản vẫn đáng lo ngại. Quốc gia này có tỷ lệ thất nghiệp thấp nhất trong số các nước thuộc OECD và theo thông tin từ Viện Recruit Works, đến năm 2040, Nhật Bản sẽ thiếu hụt 11 triệu lao động. Một nghiên cứu do chính phủ hậu thuẫn ước tính rằng đến năm 2065, số người từ 65 tuổi trở lên sẽ chiếm gần 40% dân số Nhật Bản.
Tình trạng thiếu hụt lao động đặc biệt nghiêm trọng trong các lĩnh vực như dịch vụ khách sạn và chăm sóc sức khỏe. Theo Bộ Lao động Nhật Bản, tính đến tháng 1, trung bình có khoảng 3 vị trí phục vụ nhà hàng cho mỗi người tìm việc, trong khi tỷ lệ này đối với nhân viên chăm sóc sức khỏe là khoảng 4 trên 1. Việc tích hợp robot vào thị trường lao động Nhật Bản có lẽ là điều tất yếu.
Theo công ty nghiên cứu Fuji Keizai dự báo, thị trường robot dịch vụ tại Nhật Bản sẽ đạt giá trị hơn 400 tỷ yên (2,7 tỷ USD) vào năm 2030, gần gấp ba lần so với năm 2024. Tính trên quy mô toàn cầu, thị trường robot được dự báo sẽ đạt 2,57 nghìn tỷ yên (17,2 tỷ USD) trong năm nay, tăng từ 1,35 nghìn tỷ yên vào năm 2021.
Robot phản ứng khi được xoa đầu - Ảnh: PR Times.
“ Thị trường robot dịch vụ mới chỉ đang khởi động thôi ”, ông Takayuki Ito, chủ tịch Liên đoàn Robot học Quốc tế (IFR) cho hay.
Theo định nghĩa của Liên đoàn, robot được định nghĩa là " cơ chế truyền động được lập trình với một mức độ tự chủ nhất định để thực hiện di chuyển, thao tác hoặc định vị ". Qua đó, một thiết bị “robot dịch vụ” sẽ là một cơ chế, một hệ thống trợ giúp con người trong nhiều hoạt động, từ lau dọn tự động, chăm sóc vật nuôi hay robot có thị giác máy hỗ trợ công nhân trên dây chuyền sản xuất.
Nhật Bản ngày càng phụ thuộc vào lao động nước ngoài để giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực. Bên cạnh đó, chính phủ cũng khuyến khích các doanh nghiệp tuyển dụng người cao tuổi thông qua các gói trợ cấp giữ chân nhân viên trên 65 tuổi.
Skylark hiện sử dụng khoảng 3.000 robot hình mèo, được trang bị cảm biến 3D, hàng chục biểu cảm khuôn mặt và khả năng vận chuyển các khay thức ăn nặng. Công ty này cũng đang tuyển dụng hơn 4.000 nhân viên từ 65 tuổi trở lên, tăng từ khoảng 2.270 người vào năm 2020. Số lao động nước ngoài chiếm 3,3% nhân viên bán thời gian, tăng so với con số 2,6% của năm 2020.
Chi phí lao động so với doanh thu của Skylark đã giảm xuống còn 32,6% vào năm 2024, so với mức 40,2% vào năm 2021. Theo ước tính của Bloomberg Intelligence, các robot giúp công ty tiết kiệm khoảng 5 tỷ yên chi phí lao động mỗi năm.
