Ngày 9/1/2007, Steve Jobs - người đồng sáng lập Apple - công bố chiếc điện thoại iPhone đầu tiên trên sân khấu ở San Francisco. Màn ra mắt được nhận xét là rất thành công, nhiều người hưởng ứng ý tưởng cách mạng này.
“Thỉnh thoảng, một sản phẩm mang tính cách mạng ra đời và nó nhanh chóng thay đổi mọi thứ. Hôm nay, chúng tôi sẽ giới thiệu ba sản phẩm đột phá trong lịch sử: Ipod màn hình rộng, chiếc điện thoại màn hình cảm ứng đầu tiên, và một thiết bị liên lạc bằng Internet. Đây không phải là ba thiết bị riêng biệt, chúng tôi gọi chúng là iPhone”, Jobs tuyên bố trước thế giới.
Chỉ trong vòng 3 tháng, Apple bán được một triệu điện thoại, hiện tại số lượng bán ra khoảng 2 tỷ chiếc. Apple chính thức là công ty có giá trị nhất thế giới, với giá trị vốn hóa thị trường từng vượt 3 nghìn tỷ USD.
Mọi xu hướng công nghệ bây giờ như máy nhắn tin, mạng xã hội, Instagram, Snapchat, Tiktok và Tinder đều phát triển mạnh mẽ nhờ sự trỗi dậy của điện thoại thông minh theo mô hình iPhone.
Mặc dù mang đến nhiều lợi ích tích cực cho cuộc sống hàng ngày của chúng ta, phát minh cách mạng này lại trở thành công cụ đắc lực của các nhà phát triển phần mềm, mạng xã hội, cơ quan bí mật, thậm chí tội phạm mạng để thu hút sự chú ý cũng như đánh cắp thông tin cá nhân.
Âm thầm chiếm quyền điểu khiển con người
Trong hơn 15 năm kể từ khi ra mắt, iPhone cung cấp chìa khóa mở hầu hết ngăn tủ cá nhân của chúng ta: tin nhắn, vị trí, thông tin bạn bè, đồng nghiệp, người yêu, thậm chí suy nghĩ đầu tiên của ta khi thức dậy. Ngoài việc thiết lập khuôn mẫu cho tất cả dòng điện thoại hiện đại, các chi tiết cấu tạo của nó còn xuất hiện trong mọi lĩnh vực cuộc sống, gây ra hậu quả khó đảo ngược.
“Thật buồn cười. Tôi đã cố mô tả lại iPhone nhưng nó hoàn toàn vô nghĩa. Bởi vì đó là một thiết bị có thể làm mọi thứ. Tại sao chúng ta lại thấy kỳ lạ khi nó trở thành mọi thứ? Chúng ta bị thu hút như đàn ong thèm mật, không nhận thức được gì và chỉ đi tìm hoa, đó là lý do tại sao tôi và bạn cảm thấy tệ”.
“Người dùng không thể làm gì khác vì công việc đó mặc định dành cho chiếc điện thoại. Theo nghĩa đen, những thiết bị vô tri này đã chiếm đoạt quyền kiểm soát não bộ của chúng ta, sự tập trung và khả năng chịu đựng buồn chán… Khi nhìn rộng ra, nó trông giống như một âm mưu khổng lồ. Chúng ta bị ép phải sử dụng chúng”, Larry Rosen, một nhà tâm lý học về công nghệ và là tác giả của cuốn sách iDisorder chia sẻ.
Khi được hỏi Apple đóng vai trò gì trong âm mưu đó, Rosen dừng lại một lúc lâu trước khi trả lời: “Ừm… Có lẽ là Chúa chăng?”.
Năm 1991, James Joaquin - lúc bấy giờ chỉ mới là anh kỹ sư phần mềm của Apple Mac - đã được tuyển dụng cho một dự án tối mật. Nhóm mới của ông có tên là nhóm phát triển sản phẩm tiên tiến, với mục tiêu là tạo ra một thiết bị máy tính cầm tay trang bị màn hình cảm ứng. Năm tiếp theo, Apple ra mắt Newton - trợ lý ảo đầu tiên của hãng và nó là một thất bại thương mại lớn.
Newton là một ví dụ điển hình cho thấy iPhone không đột phá như tưởng tượng của mọi người. “iPhone không phải là chiếc điện thoại thông minh đầu tiên”, Hansen Hsu, người đã làm việc tại Apple từ năm 2000 đến năm 2005 cho biết.
Trước iPhone thế giới đã có thể gửi email, chụp ảnh
Vào đêm trước khi iPhone ra mắt, thế giới đã có thể gửi email bằng Blackberry, chụp ảnh độ phân giải cao trên Sony Ericsson K800i, duyệt internet bằng 3G trên Nokia N95 hoặc viết ghi nhớ và theo dõi các tác vụ trên Palm Treo. Ngay cả cảm ứng đa điểm, tính năng nổi bật của iPhone, đã tồn tại từ những năm 80. Mặc dù những mô hình trên thu hút nhiều sự quan tâm của người yêu thích công nghệ và doanh nhân nhanh nhạy, nhưng công nghệ di động dần cho thấy sức hấp dẫn và tiềm năng to lớn của nó.
Hãy nghĩ về điện thoại thông minh như một khối kim loại được chế tạo từ nhiều lớp phần cứng và phần mềm, từ ăng-ten radio thông qua hệ điều hành cho đến màn hình. Trên thực tế, đã có nhiều thiết bị di động cầm tay tích hợp công nghệ mạnh mẽ vào cấu trúc máy nhưng chúng lại không đầy đủ và hài hoà như iPhone. Hsu nói điểm khác biệt của Apple nằm ở việc phối hợp hoàn hảo tất cả bộ phận và khiến chúng hoạt động trơn tru.
“Đó không chỉ là tổng hợp lại các bộ phận, tất cả những chi tiết phải ở đó để phục vụ cho một sản phẩm lớn hơn. Một trong những câu nói của Jobs là ông ấy muốn tạo ra một vết lõm trong vũ trụ. Apple chỉ làm việc dựa trên những thứ mà họ nghĩ rằng có thể tạo ra một vết lõm”, ông nói.
“Bắt đầu từ màn hình, bao phủ toàn bộ phần trước thiết bị như một tấm kính cửa sổ. Ở thời điểm đó, tạo ra một chiếc điện thoại không có bàn phím vật lý là một nhiệm vụ không tưởng. Nhiều người hoài nghi tính khả dụng của một chiếc bàn phím ảo”, Hsu nói.
Apple hoàn toàn khác biệt
Tuy nhiên, trong một sự kiện tại bảo tàng vào năm 2017, trưởng dự án Scott Forstall nhớ rằng đã thử một bản demo thô sơ về cách điều khiển trên màn hình cảm ứng và bất ngờ hốt lên: “Chính là nó, đây là cách một chiếc điện thoại nên vận hành”.
Màn hình thử nghiệm được hỗ trợ bởi một phần mềm thiết kế hết sức chi tiết nhằm tạo ra cảm giác như đang trực tiếp điều khiển vật thể thực với trọng lượng và động lượng, kết hợp các cử chỉ tay tự nhiên như thu nhỏ hoặc phóng to.
Các ngón tay rộng hơn nhiều so với con trỏ chuột hoặc bút stylus, vì vậy điện thoại phải biết bạn đang cố chạm vào thứ gì ngay cả khi bạn không ở gần mục tiêu. "Đó là một cử chỉ khá tự nhiên, nhưng các nhà thiết kế giao diện con người phải lặp đi lặp lại rất nhiều lần. Cử chỉ nào có ý nghĩa? Cử chỉ nào tự nhiên? Các thiết bị trước đây đã sử dụng màn hình cảm ứng điện dung, nhưng tôi không chắc liệu trải nghiệm chạm có thực sự được như thứ chúng tôi đang có”, Hsu nói.
Apple bị ám ảnh với vẻ đẹp và sự đơn giản. Ive đã tạo ra một khung kim loại mỏng bất thường với những đường cong mượt mà nhằm tạo cảm giác "không thể thoát khỏi". Một nhà thiết kế đưa ra ý tưởng làm cho màn hình nảy lên một chút khi bạn cuộn xuống dưới cùng. Một vị giám đốc điều hành viễn thông đề xuất iPhone nên có một nút chuyên dụng để mở ứng dụng email của nó. Apple lắng nghe và kết hợp những đề xuất đó để tạo ra bản hoàn thiện cuối cùng.
“Apple thực sự đã tạo ra một cuộc cách mạng công nghệ nghe nhìn trong lịch sử. Một thiết bị thân thiện với mọi người, không cần phải am hiểu công nghệ phức tạp để sử dụng chúng”, James Barford, người đứng đầu nghiên cứu viễn thông tại Enders Analysis, cho biết. Cuối cùng, iPhone được xuất xưởng với một nút chính và ngày nay nó không cần tập tài liệu hướng dẫn đi kèm.
Có lẽ quyết định thay đổi lịch sử ngành sản xuất điện thoại là biến iPhone trở thành một chiếc máy tính thu nhỏ có sức mạnh và sự linh hoạt hơn là một chiếc iPod lớn. Khi hai ý tưởng trái ngược được đưa ra, nhóm của Forstall phải cạnh tranh với nhóm iPod do Tony Fadell lãnh đạo để giành sự ưu ái của Jobs. Chiến thắng chung cuộc thuộc về Forstall.
“Nếu nhóm Fadell giành chiến thắng thì chúng ta sẽ không có App Store. Toàn bộ công ty đều phụ thuộc vào thực tế rằng iPhone là một chiếc máy tính màn hình cảm ứng mini”, Hsu, người làm việc dưới quyền Forstall trên Mac OS, cho biết.
Cuộc cách mạng không diễn ra ngay lập tức. Ban đầu có nhiều người nghi ngại về số lần chạm cần thiết để mở thiết bị, giá bán đề xuất là quá cao với nhiều người (600 USD). Tuy nhiên, không biết từ bao giờ, điện thoại của Apple bắt đầu nuốt chửng thị phần đối thủ.
Kẻ tạo ra nhu cầu
Apple đã thực sự tạo ra một nhu cầu mới, và phải mất ba năm người dùng mới nhận ra họ trở thành con rối của iPhone. Apple đang thay đổi thói quen hàng ngày của người tiêu dùng.
Mặc dù hãng chiếm đến 49% doanh số bán thiết bị cầm tay ở Mỹ và 39% ở Anh nhưng chỉ chiếm 5% thị trường toàn cầu. Joseph Evans - người đứng đầu bộ phận nghiên cứu công nghệ của Enders - giải thích: sức mạnh của iPhone xuất phát từ tham vọng trở thành thương hiệu dành cho người giàu, khiến những nhà phát triển ứng dụng ưu tiên nó hơn Android, đồng thời ép nhà sản xuất đối thủ không ngừng cải tiến để đuổi kịp thành tựu của iPhone. Vị thế độc quyền với hệ điều hành Android của Google có nghĩa là bất cứ phát minh nào của một bên đều có thể bị bên kia sao chép.
“Trước khi iPhone ra đời, điện thoại thông minh chỉ là một thiết bị email doanh nghiệp. Apple đã biến nó thành một sản phẩm tiêu dùng phải có. iPhone đã thay thế toàn bộ ngành công nghiệp điện tử tiêu dùng và giết chết đầu đĩa DVD, máy nghe nhạc MP3, định vị GPS, v.v. Tất cả các sản phẩm phần cứng riêng biệt đó đều trở thành ứng dụng trên iPhone”, Joaquin nói.
“Thỉnh thoảng, một sản phẩm mang tính cách mạng ra đời và nó nhanh chóng thay đổi mọi thứ. Hôm nay, chúng tôi sẽ giới thiệu ba sản phẩm đột phá trong lịch sử: Ipod màn hình rộng, chiếc điện thoại màn hình cảm ứng đầu tiên, và một thiết bị liên lạc bằng Internet. Đây không phải là ba thiết bị riêng biệt, chúng tôi gọi chúng là iPhone”, Jobs tuyên bố trước thế giới.
Chỉ trong vòng 3 tháng, Apple bán được một triệu điện thoại, hiện tại số lượng bán ra khoảng 2 tỷ chiếc. Apple chính thức là công ty có giá trị nhất thế giới, với giá trị vốn hóa thị trường từng vượt 3 nghìn tỷ USD.
Mọi xu hướng công nghệ bây giờ như máy nhắn tin, mạng xã hội, Instagram, Snapchat, Tiktok và Tinder đều phát triển mạnh mẽ nhờ sự trỗi dậy của điện thoại thông minh theo mô hình iPhone.
Mặc dù mang đến nhiều lợi ích tích cực cho cuộc sống hàng ngày của chúng ta, phát minh cách mạng này lại trở thành công cụ đắc lực của các nhà phát triển phần mềm, mạng xã hội, cơ quan bí mật, thậm chí tội phạm mạng để thu hút sự chú ý cũng như đánh cắp thông tin cá nhân.
Âm thầm chiếm quyền điểu khiển con người
Trong hơn 15 năm kể từ khi ra mắt, iPhone cung cấp chìa khóa mở hầu hết ngăn tủ cá nhân của chúng ta: tin nhắn, vị trí, thông tin bạn bè, đồng nghiệp, người yêu, thậm chí suy nghĩ đầu tiên của ta khi thức dậy. Ngoài việc thiết lập khuôn mẫu cho tất cả dòng điện thoại hiện đại, các chi tiết cấu tạo của nó còn xuất hiện trong mọi lĩnh vực cuộc sống, gây ra hậu quả khó đảo ngược.
“Thật buồn cười. Tôi đã cố mô tả lại iPhone nhưng nó hoàn toàn vô nghĩa. Bởi vì đó là một thiết bị có thể làm mọi thứ. Tại sao chúng ta lại thấy kỳ lạ khi nó trở thành mọi thứ? Chúng ta bị thu hút như đàn ong thèm mật, không nhận thức được gì và chỉ đi tìm hoa, đó là lý do tại sao tôi và bạn cảm thấy tệ”.
“Người dùng không thể làm gì khác vì công việc đó mặc định dành cho chiếc điện thoại. Theo nghĩa đen, những thiết bị vô tri này đã chiếm đoạt quyền kiểm soát não bộ của chúng ta, sự tập trung và khả năng chịu đựng buồn chán… Khi nhìn rộng ra, nó trông giống như một âm mưu khổng lồ. Chúng ta bị ép phải sử dụng chúng”, Larry Rosen, một nhà tâm lý học về công nghệ và là tác giả của cuốn sách iDisorder chia sẻ.
Khi được hỏi Apple đóng vai trò gì trong âm mưu đó, Rosen dừng lại một lúc lâu trước khi trả lời: “Ừm… Có lẽ là Chúa chăng?”.
Năm 1991, James Joaquin - lúc bấy giờ chỉ mới là anh kỹ sư phần mềm của Apple Mac - đã được tuyển dụng cho một dự án tối mật. Nhóm mới của ông có tên là nhóm phát triển sản phẩm tiên tiến, với mục tiêu là tạo ra một thiết bị máy tính cầm tay trang bị màn hình cảm ứng. Năm tiếp theo, Apple ra mắt Newton - trợ lý ảo đầu tiên của hãng và nó là một thất bại thương mại lớn.
Newton là một ví dụ điển hình cho thấy iPhone không đột phá như tưởng tượng của mọi người. “iPhone không phải là chiếc điện thoại thông minh đầu tiên”, Hansen Hsu, người đã làm việc tại Apple từ năm 2000 đến năm 2005 cho biết.
Trước iPhone thế giới đã có thể gửi email, chụp ảnh
Vào đêm trước khi iPhone ra mắt, thế giới đã có thể gửi email bằng Blackberry, chụp ảnh độ phân giải cao trên Sony Ericsson K800i, duyệt internet bằng 3G trên Nokia N95 hoặc viết ghi nhớ và theo dõi các tác vụ trên Palm Treo. Ngay cả cảm ứng đa điểm, tính năng nổi bật của iPhone, đã tồn tại từ những năm 80. Mặc dù những mô hình trên thu hút nhiều sự quan tâm của người yêu thích công nghệ và doanh nhân nhanh nhạy, nhưng công nghệ di động dần cho thấy sức hấp dẫn và tiềm năng to lớn của nó.
Hãy nghĩ về điện thoại thông minh như một khối kim loại được chế tạo từ nhiều lớp phần cứng và phần mềm, từ ăng-ten radio thông qua hệ điều hành cho đến màn hình. Trên thực tế, đã có nhiều thiết bị di động cầm tay tích hợp công nghệ mạnh mẽ vào cấu trúc máy nhưng chúng lại không đầy đủ và hài hoà như iPhone. Hsu nói điểm khác biệt của Apple nằm ở việc phối hợp hoàn hảo tất cả bộ phận và khiến chúng hoạt động trơn tru.
“Đó không chỉ là tổng hợp lại các bộ phận, tất cả những chi tiết phải ở đó để phục vụ cho một sản phẩm lớn hơn. Một trong những câu nói của Jobs là ông ấy muốn tạo ra một vết lõm trong vũ trụ. Apple chỉ làm việc dựa trên những thứ mà họ nghĩ rằng có thể tạo ra một vết lõm”, ông nói.
“Bắt đầu từ màn hình, bao phủ toàn bộ phần trước thiết bị như một tấm kính cửa sổ. Ở thời điểm đó, tạo ra một chiếc điện thoại không có bàn phím vật lý là một nhiệm vụ không tưởng. Nhiều người hoài nghi tính khả dụng của một chiếc bàn phím ảo”, Hsu nói.
Apple hoàn toàn khác biệt
Tuy nhiên, trong một sự kiện tại bảo tàng vào năm 2017, trưởng dự án Scott Forstall nhớ rằng đã thử một bản demo thô sơ về cách điều khiển trên màn hình cảm ứng và bất ngờ hốt lên: “Chính là nó, đây là cách một chiếc điện thoại nên vận hành”.
Màn hình thử nghiệm được hỗ trợ bởi một phần mềm thiết kế hết sức chi tiết nhằm tạo ra cảm giác như đang trực tiếp điều khiển vật thể thực với trọng lượng và động lượng, kết hợp các cử chỉ tay tự nhiên như thu nhỏ hoặc phóng to.
Các ngón tay rộng hơn nhiều so với con trỏ chuột hoặc bút stylus, vì vậy điện thoại phải biết bạn đang cố chạm vào thứ gì ngay cả khi bạn không ở gần mục tiêu. "Đó là một cử chỉ khá tự nhiên, nhưng các nhà thiết kế giao diện con người phải lặp đi lặp lại rất nhiều lần. Cử chỉ nào có ý nghĩa? Cử chỉ nào tự nhiên? Các thiết bị trước đây đã sử dụng màn hình cảm ứng điện dung, nhưng tôi không chắc liệu trải nghiệm chạm có thực sự được như thứ chúng tôi đang có”, Hsu nói.
Apple bị ám ảnh với vẻ đẹp và sự đơn giản. Ive đã tạo ra một khung kim loại mỏng bất thường với những đường cong mượt mà nhằm tạo cảm giác "không thể thoát khỏi". Một nhà thiết kế đưa ra ý tưởng làm cho màn hình nảy lên một chút khi bạn cuộn xuống dưới cùng. Một vị giám đốc điều hành viễn thông đề xuất iPhone nên có một nút chuyên dụng để mở ứng dụng email của nó. Apple lắng nghe và kết hợp những đề xuất đó để tạo ra bản hoàn thiện cuối cùng.
“Apple thực sự đã tạo ra một cuộc cách mạng công nghệ nghe nhìn trong lịch sử. Một thiết bị thân thiện với mọi người, không cần phải am hiểu công nghệ phức tạp để sử dụng chúng”, James Barford, người đứng đầu nghiên cứu viễn thông tại Enders Analysis, cho biết. Cuối cùng, iPhone được xuất xưởng với một nút chính và ngày nay nó không cần tập tài liệu hướng dẫn đi kèm.
Có lẽ quyết định thay đổi lịch sử ngành sản xuất điện thoại là biến iPhone trở thành một chiếc máy tính thu nhỏ có sức mạnh và sự linh hoạt hơn là một chiếc iPod lớn. Khi hai ý tưởng trái ngược được đưa ra, nhóm của Forstall phải cạnh tranh với nhóm iPod do Tony Fadell lãnh đạo để giành sự ưu ái của Jobs. Chiến thắng chung cuộc thuộc về Forstall.
“Nếu nhóm Fadell giành chiến thắng thì chúng ta sẽ không có App Store. Toàn bộ công ty đều phụ thuộc vào thực tế rằng iPhone là một chiếc máy tính màn hình cảm ứng mini”, Hsu, người làm việc dưới quyền Forstall trên Mac OS, cho biết.
Cuộc cách mạng không diễn ra ngay lập tức. Ban đầu có nhiều người nghi ngại về số lần chạm cần thiết để mở thiết bị, giá bán đề xuất là quá cao với nhiều người (600 USD). Tuy nhiên, không biết từ bao giờ, điện thoại của Apple bắt đầu nuốt chửng thị phần đối thủ.
Kẻ tạo ra nhu cầu
Apple đã thực sự tạo ra một nhu cầu mới, và phải mất ba năm người dùng mới nhận ra họ trở thành con rối của iPhone. Apple đang thay đổi thói quen hàng ngày của người tiêu dùng.
Mặc dù hãng chiếm đến 49% doanh số bán thiết bị cầm tay ở Mỹ và 39% ở Anh nhưng chỉ chiếm 5% thị trường toàn cầu. Joseph Evans - người đứng đầu bộ phận nghiên cứu công nghệ của Enders - giải thích: sức mạnh của iPhone xuất phát từ tham vọng trở thành thương hiệu dành cho người giàu, khiến những nhà phát triển ứng dụng ưu tiên nó hơn Android, đồng thời ép nhà sản xuất đối thủ không ngừng cải tiến để đuổi kịp thành tựu của iPhone. Vị thế độc quyền với hệ điều hành Android của Google có nghĩa là bất cứ phát minh nào của một bên đều có thể bị bên kia sao chép.
“Trước khi iPhone ra đời, điện thoại thông minh chỉ là một thiết bị email doanh nghiệp. Apple đã biến nó thành một sản phẩm tiêu dùng phải có. iPhone đã thay thế toàn bộ ngành công nghiệp điện tử tiêu dùng và giết chết đầu đĩa DVD, máy nghe nhạc MP3, định vị GPS, v.v. Tất cả các sản phẩm phần cứng riêng biệt đó đều trở thành ứng dụng trên iPhone”, Joaquin nói.
Theo VN review
