Trong năm 2022, một thế hệ chatbot mới với năng lực “biết tuốt" đã có cuộc đổ bộ rầm rộ trên internet, khiến không ít người tin rằng thời đại của những cỗ máy biết suy nghĩ sắp cận kề, đồng thời làm dấy lên nỗi lo sợ về việc AI xoá sổ nhiều ngành công nghiệp vốn đang tạo công ăn việc làm cho vô số người lao động trên toàn thế giới.
Nhưng hãy tạm gác câu chuyện xa vời đó sang một bên, bởi vấn đề đáng quan ngại nhất ở thời điểm hiện tại không gì khác, ngoài việc lợi dụng AI để gian lận trong trường học.
Và sự quan ngại đó đã đạt đến đỉnh điểm trong vài tuần trở lại đây, liên quan đến ChatGPT, một công cụ AI dễ dùng, được huấn luyện dựa trên hàng tỷ từ ngữ và vô vàn dữ liệu từ web.
Nó có thể viết một bài luận tương đối ổn, và trả lời nhiều câu hỏi phổ biến thường gặp trong các lớp học, từ đó bùng lên cuộc tranh cãi về tương lai của giáo dục truyền thống.
Sở giáo dục thành phố New York (Mỹ) đã chính thức cấm ChatGPT trong mạng lưới trường học tại đây bởi “những quan ngại về tác động tiêu cực lên quá trình học tập của sinh viên".
“Dù công cụ này có thể mang lại những câu trả lời nhanh và dễ dàng cho nhiều câu hỏi, nó không giúp xây dựng kỹ năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề" - theo Jenna Lyle, chuyên viên sở.
Một nhóm các trường đại học ở Úc cũng cho biết, sẽ thay đổi định dạng đề thi nhằm ngăn chặn các công cụ AI, đồng thời xem việc sử dụng chúng là gian lận, bất kể vì mục đích gì.
Tuy nhiên, một số người trong ngành giáo dục lại cởi mở hơn về các công cụ AI trong trường học, thậm chí cảm thấy chúng mang lại cơ hội hơn là một mối đe doạ - một phần bởi ChatGPT hiện tại vẫn có thể trả lời sai chứ không hoàn toàn đúng trong 100% tình huống.
Ví dụ, AI này cho rằng Guatemala có diện tích lớn hơn Honduras, nhưng thực tế không phải.
Ngoài ra, những câu hỏi mơ hồ có thể khiến nó rối trí. Khi yêu cầu công cụ này miêu tả cuộc chiến Amiens, nó sẽ trả về một hoặc hai chi tiết đáng quan tâm liên quan cuộc chạm trán vào năm 1918 từ Thế chiến I.
Nhưng nó lại không biết có một cuộc tập kích cùng tên diễn ra vào năm 1870. Và phải mất vài lần nhắc nhở, ChatGPT mới nhận ra đã sai.
“ChatGPT là một cải tiến quan trọng, nhưng không hơn gì những chiếc máy tính bỏ túi hay những trình biên tập văn bản" - tác giả kiêm nhà giáo dục người Pháp, Antonio Casilli, cho biết. “ChatGPT có thể giúp những người đang căng thẳng vì chưa biết viết gì có được đoạn phác thảo đầu tiên, nhưng sau đó họ vẫn phải tự viết tiếp và dùng phong cách của riêng mình".
Nhà nghiên cứu Olivier Ertzscheid từ Đại học Nantes đồng ý rằng, giáo viên nên tập trung vào những điều tích cực. Dù thế nào đi nữa, học sinh sinh viên cũng đã dùng ChatGPT rồi, và mọi nỗ lực cấm đoán nó chỉ khiến nó trở nên cuốn hút hơn mà thôi.
Các giáo viên thay vào đó nên “thử nghiệm những giới hạn" của công cụ AI, bằng cách tự dùng nó để tạo ra những đoạn văn và phân tích kết quả thu được cùng các sinh viên của mình.
Nhưng còn có một lý do lớn khác giải thích tại sao các nhà giáo dục chưa cần phải hoảng sợ trước AI.
Theo đó, các công cụ viết văn bằng AI từ lâu đã nằm trong tầm ngắm của các chương trình chuyên dụng để phát hiện ra chúng, và ChatGPT không phải ngoại lệ.
Vài tuần trước, một lập trình viên nghiệp dư công bố, anh đã dành trọn kỳ nghỉ đầu năm để cho ra một ứng dụng có thể phân tích văn bản và xác định xem chúng được viết bằng ChatGPT hay không.
“Người ta đang sôi sùng sục vì ChatGPT" - Edward Tian viết trên Twitter như vậy. “Có phải cái này hay cái kia được viết bằng AI không? Chúng ta xứng đáng được biết điều đó!”
Ứng dụng của anh, GPTZero, không phải là sản phẩm đầu tiên có chức năng này và chắc chắn không phải cuối cùng.
Các trường đại học hiện đã sử dụng phần mềm nhằm phát hiện hành vi ăn cắp ý tưởng, do đó không khó để hình dung một tương lai nơi mọi bài luận đều được soi kỹ càng qua các công cụ phát hiện AI.
Nhiều nhà giáo dục cũng đưa ra ý tưởng về các loại watermark số, hoặc những dạng dấu hiệu cho phép người đọc xác định được tác phẩm của AI.
Và OpenAI, công ty sở hữu ChatGPT, cho biết đang nghiên cứu một nguyên mẫu “watermark thống kê" - cho thấy các nhà giáo dục không phải quá lo lắng trong tương lai trước mắt.
Nhưng Casilli vẫn tin rằng, tác động của các công cụ AI là không thể bỏ qua. Chúng đang dần dần thay đổi “luật chơi". Trước đây, giáo viên là người hỏi học sinh các câu hỏi. Nay, học sinh hỏi lại máy móc trước khi kiểm tra kết quả đầu ra, rồi trình bày lại cho giáo viên!
“Mỗi khi có các công cụ mới xuất hiện, chúng tôi lại lo lắng về nguy cơ lạm dụng chúng, nhưng chúng tôi cũng đã tìm ra nhiều cách để sử dụng chúng trong quá trình dạy học" - Casilli nói.
Nhưng hãy tạm gác câu chuyện xa vời đó sang một bên, bởi vấn đề đáng quan ngại nhất ở thời điểm hiện tại không gì khác, ngoài việc lợi dụng AI để gian lận trong trường học.
Và sự quan ngại đó đã đạt đến đỉnh điểm trong vài tuần trở lại đây, liên quan đến ChatGPT, một công cụ AI dễ dùng, được huấn luyện dựa trên hàng tỷ từ ngữ và vô vàn dữ liệu từ web.
Nó có thể viết một bài luận tương đối ổn, và trả lời nhiều câu hỏi phổ biến thường gặp trong các lớp học, từ đó bùng lên cuộc tranh cãi về tương lai của giáo dục truyền thống.
Sở giáo dục thành phố New York (Mỹ) đã chính thức cấm ChatGPT trong mạng lưới trường học tại đây bởi “những quan ngại về tác động tiêu cực lên quá trình học tập của sinh viên".
“Dù công cụ này có thể mang lại những câu trả lời nhanh và dễ dàng cho nhiều câu hỏi, nó không giúp xây dựng kỹ năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề" - theo Jenna Lyle, chuyên viên sở.
Một nhóm các trường đại học ở Úc cũng cho biết, sẽ thay đổi định dạng đề thi nhằm ngăn chặn các công cụ AI, đồng thời xem việc sử dụng chúng là gian lận, bất kể vì mục đích gì.
Tuy nhiên, một số người trong ngành giáo dục lại cởi mở hơn về các công cụ AI trong trường học, thậm chí cảm thấy chúng mang lại cơ hội hơn là một mối đe doạ - một phần bởi ChatGPT hiện tại vẫn có thể trả lời sai chứ không hoàn toàn đúng trong 100% tình huống.
Ví dụ, AI này cho rằng Guatemala có diện tích lớn hơn Honduras, nhưng thực tế không phải.
Ngoài ra, những câu hỏi mơ hồ có thể khiến nó rối trí. Khi yêu cầu công cụ này miêu tả cuộc chiến Amiens, nó sẽ trả về một hoặc hai chi tiết đáng quan tâm liên quan cuộc chạm trán vào năm 1918 từ Thế chiến I.
Nhưng nó lại không biết có một cuộc tập kích cùng tên diễn ra vào năm 1870. Và phải mất vài lần nhắc nhở, ChatGPT mới nhận ra đã sai.
“ChatGPT là một cải tiến quan trọng, nhưng không hơn gì những chiếc máy tính bỏ túi hay những trình biên tập văn bản" - tác giả kiêm nhà giáo dục người Pháp, Antonio Casilli, cho biết. “ChatGPT có thể giúp những người đang căng thẳng vì chưa biết viết gì có được đoạn phác thảo đầu tiên, nhưng sau đó họ vẫn phải tự viết tiếp và dùng phong cách của riêng mình".
Nhà nghiên cứu Olivier Ertzscheid từ Đại học Nantes đồng ý rằng, giáo viên nên tập trung vào những điều tích cực. Dù thế nào đi nữa, học sinh sinh viên cũng đã dùng ChatGPT rồi, và mọi nỗ lực cấm đoán nó chỉ khiến nó trở nên cuốn hút hơn mà thôi.
Các giáo viên thay vào đó nên “thử nghiệm những giới hạn" của công cụ AI, bằng cách tự dùng nó để tạo ra những đoạn văn và phân tích kết quả thu được cùng các sinh viên của mình.
Nhưng còn có một lý do lớn khác giải thích tại sao các nhà giáo dục chưa cần phải hoảng sợ trước AI.
Theo đó, các công cụ viết văn bằng AI từ lâu đã nằm trong tầm ngắm của các chương trình chuyên dụng để phát hiện ra chúng, và ChatGPT không phải ngoại lệ.
Vài tuần trước, một lập trình viên nghiệp dư công bố, anh đã dành trọn kỳ nghỉ đầu năm để cho ra một ứng dụng có thể phân tích văn bản và xác định xem chúng được viết bằng ChatGPT hay không.
“Người ta đang sôi sùng sục vì ChatGPT" - Edward Tian viết trên Twitter như vậy. “Có phải cái này hay cái kia được viết bằng AI không? Chúng ta xứng đáng được biết điều đó!”
Ứng dụng của anh, GPTZero, không phải là sản phẩm đầu tiên có chức năng này và chắc chắn không phải cuối cùng.
Các trường đại học hiện đã sử dụng phần mềm nhằm phát hiện hành vi ăn cắp ý tưởng, do đó không khó để hình dung một tương lai nơi mọi bài luận đều được soi kỹ càng qua các công cụ phát hiện AI.
Nhiều nhà giáo dục cũng đưa ra ý tưởng về các loại watermark số, hoặc những dạng dấu hiệu cho phép người đọc xác định được tác phẩm của AI.
Và OpenAI, công ty sở hữu ChatGPT, cho biết đang nghiên cứu một nguyên mẫu “watermark thống kê" - cho thấy các nhà giáo dục không phải quá lo lắng trong tương lai trước mắt.
Nhưng Casilli vẫn tin rằng, tác động của các công cụ AI là không thể bỏ qua. Chúng đang dần dần thay đổi “luật chơi". Trước đây, giáo viên là người hỏi học sinh các câu hỏi. Nay, học sinh hỏi lại máy móc trước khi kiểm tra kết quả đầu ra, rồi trình bày lại cho giáo viên!
“Mỗi khi có các công cụ mới xuất hiện, chúng tôi lại lo lắng về nguy cơ lạm dụng chúng, nhưng chúng tôi cũng đã tìm ra nhiều cách để sử dụng chúng trong quá trình dạy học" - Casilli nói.
Theo VN review
